Category: Vrela i prirodna dobra

Hidrološki spomenik prirode I kategorije

Nalazi se na obodu naselja Žagubica i zahvata površinu od 600 m². Izvire iz male kraške vrtače, levkastog tipa, dubine 23 m, do sifonskog dela, kroz koji je izmerena dubina do  74 m. U levkastom delu postoji nekoliko bočnih dotoka vode veoma jakog potisnog pritiska. Voda je prozirna od 4 -7 m, sa prosečnom izdašnosti od 1 m³/s, temperaturom od 8 -11 °C, sve u zavisnosti od godišnjih doba i atmosferskih padavina, prevashodno na padinama Beljanice. Zabeleženo je počev od 1893, zatim 1957, 1971 i 2002 godine, potpuno presušivanje, odnosno, oticanje vode iz vrela, uz registraciju lokalnih potresa zemljišta u okolini.

Vodopad Buk nalazi se na severnoj strani Beljanice, ispod rečkinog vrha. Voda vrela izbija iz jednog stalnog izvora na nadmorskoj visini od 670 m i drugog, periodičnog koji je iznad prvog na nadmorskoj visini od 710 m, koji se preko bigrenih naslaga sliva u reku Do.

Vodopad Buk nalazi se na 12 km od Žagubice. Klisura ima visoke dolinske strane, obrasle gustom bukovom šumom, a nizvodno se nalaze bujni pašnjaci sa ponekim katunom. Ova mala, zelena oaza u skrašćenom području Beljanice pogodna je za rekreativni boravak, dnevne izlete i piknike, ali i za kampovanje i planinarenje.

Termalni izvor u Suvom Dolu  spada u grupu kraško-termalnih izvora. Sastoji se od dva izvora čije je izbijanje vezano za duboki Izvaričko-Žagubički rased. Do radova na ovom prostoru postojao je samo jedan topli izvor sa temperaturom od 21°C. Izvor je kaptiran i izgrađen otvoreni bazen za kupanje koji se puni termalnom vodom.

Homoljska potajnica ili u narodu poznata kao “Stojanje” je jedini intermitentni izvor u kršu Istočne Srbije čija se funkcija  održala do danas. Nalazi se na jugoistočnim padinama Homolja, a ispod brda Mala Školja. Udaljena je od Žagubice 12 km. Izbija iz otvora nepravilnog oblika prečnika 20 do 25 cm i to u intervalima nejednake dužine. To znači da voda otiče izvesno vreme pa presahne, a zatim posle nekog vremena ponovo poteče. Izvor se nalazi u trouglu tri drveta: bukve, hrasta i običnog graba.

Za Homoljsku potajnicu u narodu se vezuju mnoge legende čiji koren leži u neobjašnjivom načinu izbijanja vode. Zbog toga joj se pripisuju lekovita svojstva, a način funkcionisanja veže za natprirodne sile kojima se za vreme ‘’svetih’’ dana prinose darovi.

 

 

Osanička reka koja prolazi kroz naselje Osanica, desna je pritoka reke Mlave. Nastaje od  više malih potočića koji  izviru neposredno  ispod Homoljskih planina koje  čine prirodnu severnu granicu opštine Žagubica prema Kučevu.

Na 500 metara od naselja uzvodno uz Osaničku reku nalazi se zaštićeno prirodno dobro III kategorije ‘’Klisura Osaničke reke’’, koje zahvata levu i desnu obalu reke u površini od 30 ha, a počev od veštački napravljene brane na samoj reci.

Bogata različitim oblicima geomorfološke građe, sa kraškim i hidrološkim pojavama iz perioda paleozoika, mezozoika i kenozoika, Osanička klisura je jedinstvena na ovim prostorima. U samoj klisuri očuvalo  se 166 biljnih zajednica među kojima su dominantne reliktne vrste, 22 vrste ptica i 15 vrsta sisara.

Hidrološki spomenik prirode I (prve) kategorije

čija voda  izvire iz pećine, sa veštačkom branom čini malo jezerce, površine 300 m², udaljeno 200 m  od regionalnog puta Krepoljin – Despotovac, a od naselja Krepoljin 11 km. Leži na zapadnim padinama Beljanice. Voda je prozirna do 5 m, temperature od 9 – 11°C, bogata lekovitim mineralima, prosečne izdašnosti 3,5 m³/s. Ispitana dubina je 104 m, a na početku se ulazi u pećinsku dvoranu, potopljenu podzemnim jezercetom.

U neposrednoj blizini Krupajskog vrela,nalazi se termalni izvor “Toplik” čija je temperature vode 23°C.

 

Kameni, u narodu poznat kao Devojački most, udaljen je 1,3 km od manastira Gornjak, pokraj regionalnog puta za Krepoljin. Temelji ovog mosta datiraju još iz doba kada su stari Rimljani hodili ovim prostorima. Nekoliko puta je obnavljan, a poslednja obnova bila je 1909. godine. Naziv ”Devojački” ,po jednoj od legendi, dobio je kada su Turci odvodili devojke u harem a jedna devojka je bežeći od njih skočila sa tog mosta i poginula jer nije želela biti deo sultanovog harema.

Na samo 1 km udaljenosti od manastira Gornjak, uzvodno na levoj obali reke Mlave nalazi se izletište Čvarinac. Dobilo je ime po izvoru čiste, planinske vode, koja je po narodnom verovanju lekovita, a koji se nalazi na samom izletištu. U vreme prvomajskih praznika, za Đurđevdan ali i tokom cele godine veliki broj posetilaca uziva u čarima ovog izletišta.